Tien jaar WWB en Bijstandwijzer

De in 2007 in samenwerking met Divosa ontwikkelde Bijstandwijzer biedt gemeenten inzicht in de achtergronden van de omvang van het bijstandsbestand. Een groot deel van het bijstandsniveau in een gemeente is te verklaren uit kenmerken van de vraag- en aanbodkant van de arbeidsmarkt. Het deel dat niet te verklaren is uit deze objectieve factoren – het residu – zegt mogelijk iets over de effectiviteit van het gemeentelijke bijstandsbeleid. Een negatief residu betekent dat het bijstandsniveau in een gemeente lager is dan op basis van de arbeidsmarktkenmerken verwacht mocht worden. Een afname van dat residu door de tijd is een aanwijzing voor succesvol beleid, en een knik in de ontwikkeling van het residu een indicatie voor een beleidswijziging.

Op basis van een door Atlas Research uitgevoerde analyse van de ontwikkeling van de residuen van gemeenten in de periode 2004-2013 zijn vijf kansrijke strategieën voor succesvol re-integratiebeleid achterhaald:

1. Handhavingsbeleid: gericht op controle op de naleving van de plichten waaraan bijstandsgerechtigden moeten voldoen.
2. Verloning: een re-integratiebedrijf die uitkeringsgerechtigden in dienst neemt.
3. Streng aan de poort: al direct bij de  uitkeringsaanvraag alle aandacht richten op het vinden van werk.
4. Focussen op kansrijken: zoals jongeren en cliënten met recente werkervaring of goede opleiding.
5. Workfirst: nieuwe of bestaande klanten krijgen direct een vorm van werk aangeboden.

Ook komt er een drietal belemmeringen uit de analyse naar voren die gemeenten ondervinden bij het invoeren van effectief re-integratiebeleid: interne reorganisaties het hebben van een (te) ruim budget en bepaalde politieke keuzen.

Uit het onderzoek is een aantal lessen voor gemeentelijk re-integratiebeleid te trekken. Gemeenten die geen actief re-integratiebeleid voeren krijgen te maken met een oplopend residu: niets doen is geen optie (tenzij dit door alle gemeenten gebeurt, hetgeen geen reëel scenario is). Met name strategieën die een duurzaam effect hebben zijn interessant. Kansrijke elementen in re integratiebeleid zijn in elk geval: een intensief klantcontact (inclusief sancties), een actief beleid bij het begin van de uitkeringssituatie, een focus op de meest kansrijke cliënten en een beleid gericht op Workfirst.