Individuele en regionale ongelijkheid

Met de invoering van de Wet werk en bijstand (WWB) in 2004 werden gemeenten financieel geprikkeld om het aantal bijstandsuitkeringen zo laag mogelijk te houden. Cruciaal voor die financiële prikkel is dat de gemeentelijke budgetten worden vastgesteld op basis van objectieve kenmerken, middels een zogenoemd verdeelmodel gebruikt. Met het oog op de verdeling van de budgetten voor 2017 wordt dat model in dit onderzoek door Atlas Research doorontwikkeld. Meer specifiek worden de huidige indicatoren tegen het licht gehouden en wordt er vooral ook kritisch gekeken naar eventuele relevante factoren die nog niet in het verdeelmodel zitten.

Voordat er aanvullende indicatoren in het Bijstandsverdeelmodel 2017 kunnen worden opgenomen, moeten ze eerst worden onderworpen aan een kwalitatieve en kwantitatieve toets. In dit rapport is die kwalitatieve toets uitgevoerd door een literatuurstudie naar verklarende factoren te doen, een afwegingskader te construeren en daaruit volgend een ‘basisset’ aan indicatoren voor te stellen die kunnen worden onderworpen aan de kwantitatieve toets. Het afwegingskader bestaat uit drie criteria:

1. Uitlegbaar; er moet een theoretische grond zijn om te verwachten dat de betreffende factor/indicator van invloed is op de kans op bijstand, en niet omgekeerd (endogeniteit).
2. Beïnvloedbaar; de factor/indicator mag niet (op korte termijn) te beïnvloeden zijn door lokaal arbeidsmarkt- en armoedebeleid, en dus niet tot een perverse prikkel bij gemeenten leiden.
3. Aanvullend; met de factor mag nog geen rekening gehouden zijn in (de huidige indicatoren in) het verdeelmodel.

De basisset die uit de literatuurstudie en het afwegingskader volgt bestaat uit vier soorten indicatoren:

1. Indicatoren die corrigeren voor mensen die geen recht hebben op bijstand (zoals te hoog inkomen)
2. Indicatoren die van belang zijn voor de kans op bijstand van een individu en die een rol spelen aan de vraagkant van de arbeidsmarkt (zoals de beschikbaarheid van banen)
3. Indicatoren die van belang zijn voor de kans op bijstand van een individu en die een rol spelen aan de aanbod van de arbeidsmarkt (kenmerken van de beroepsbevolking zoals leeftijd, opleiding, gezondheid, e.d.).
4. Mogelijke buurteffecten los van de persoonlijke kenmerken en de regionale beschikbaarheid van werk (zoals arbeidsethos in een buurt).

Voor een overzicht van alle indicatoren die doorgaan naar de kwantitatieve toets, zie pagina 10 van het rapport.