Leefbaarheid onder de loep

Analyse en verdieping Leefbaarometer – meting 2022

Tussen 2020 en 2022 verbeterde de gemiddelde leefbaarheid in Nederland, hoewel dit vooral geldt voor de gebieden waar de leefbaarheid al goed was. Er zijn ook gebieden in Nederland waar de verschillen in leefbaarheid zijn vergroot. Atlas Research maakte samen met In.Fact.Research de nieuwste meting van de Leefbaarometer, die tweejaarlijks wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Verbetering leefbaarheid zet door, maar niet voor iedereen

De leefbaarheid in Nederland verbeterde gemiddeld genomen tussen 2020 en 2022. Hiermee wordt de positieve ontwikkeling van 2018-2020 doorgezet. De verbeteringen zijn echter vooral te vinden in gebieden waar de leefbaarheid al goed was. Er zijn daardoor meer gebieden met een score ‘goed’ tot en met ’uitstekend’ in 2022 dan in 2020. Het aantal huishoudens in gebieden met een mindere leefbaarheid bleef min of meer constant; per saldo is er een daling van 2% geweest van het aantal huishoudens dat woont in gebieden met een score ‘onvoldoende’ of lager.

De gemiddelde verbetering van de scores op de Leefbaarometer was te zien in alle landsdelen en zowel in stedelijke als niet-stedelijke gemeenten. De dimensies waarop de verbeteringen werden gerealiseerd verschillen wel. Gemiddeld verbeterden de dimensies ‘fysieke omgeving’ en ‘woningvoorraad’. De dimensie ‘overlast en onveiligheid’ bleef gemiddeld ongeveer gelijk, maar op deze dimensie was er bijvoorbeeld wel een (verdere) verslechtering in de G4 en een (verdere) verbetering in de niet-stedelijke gemeenten en in de G40. Omgekeerd verslechterde de score op de dimensie ‘voorzieningen’ in de weinig stedelijke gemeenten, terwijl die score daar al laag was.

Delen van Nederland raken verder achterop

De ontwikkeling van de leefbaarheid was in de gebieden met een onvoldoende tot zeer onvoldoende leefbaarheid tussen 2020 en 2022 minder gunstig dan in de gebieden met een betere leefbaarheid. De verschillen in leefbaarheid zijn daardoor – na een relatief gunstige ontwikkeling van de gebieden met een mindere leefbaarheid tussen 2018 en 2020 – weer wat toegenomen.

Het aantal gebieden waar de leefbaarheid structureel onder druk staat, is tussen 2020 en 2022 iets afgenomen. Hiermee worden grotere gebieden bedoeld waar de leefbaarheid al langere tijd ‘zwak’ en in ieder geval in een deel ‘onvoldoende’ is. Dat de leefbaarheid in gebieden structureel onder druk staat is zeker niet alleen een probleem van de grote steden in de Randstad. De gebieden waar de leefbaarheid structureel onder druk staat, zijn in alle provincies – met uitzondering van Zeeland – te vinden.

Leefbaarheid en gezondheid

In gebieden met een mindere leefbaarheid wonen relatief veel mensen met gezondheidsproblemen. Van de bewoners in gebieden met een zeer goede of uitstekende leefbaarheid had net iets minder dan vier procent in 2022 een (zeer) slechte gezondheid. In gebieden met een onvoldoende leefbaarheid was dat bijna veertien procent. Dat geldt ook voor het aandeel bewoners dat kampt met mentale gezondheidsproblemen. De relatie tussen omgevingsfactoren en gezondheid is ingewikkeld. Dat in gebieden met een mindere leefbaarheid meer mensen wonen met gezondheidsproblemen, betekent niet dat die gebieden deze problemen veroorzaken.

Nieuwbouw, vernieuwing & verdichting en leefbaarheid

In het afgelopen decennium is Nederland op de schop gegaan. In bijna 10% van woonomgevingen anno 2022 is flink bijgebouwd of een compleet nieuwe wijk verrezen tussen 2010-2019. De nieuwbouw vond met name plaats in verdichtingsgebieden, ofwel binnen reeds bestaande gebieden. Het gaat goed met de leefbaarheid van nieuwbouwgebieden. De leefbaarheid in uitbreidingsgebieden steekt over het algemeen gunstig af tegen de leefbaarheid in de rest van het land. Met name gebieden die zeer recent zijn gebouwd (2015-2019) doen het goed. Nieuwbouw in bestaande woongebieden heeft een positief effect op de leefbaarheid. Als we onderscheid maken naar hoe de leefbaarheid was van een gebied vóórdat de verdichting plaatsvond, dan zien we dat er duidelijk positieve verbeteringen optreden bij met name zeer recente verdichtingsgebieden die aanvankelijk zwak of lager scoren.